Şehirler, tarih boyunca medeniyetlerin karakteristik özelliklerini yansıtan birer ayna oldular. Antik Roma’nın yolları ve yapıları, dönemin mühendisliğini yansıtırken Akdeniz kıyılarındaki zengin liman şehirleri ticari hareketliliği simgeledi. Sanayi Devrimi’nin yükselişiyle birlikte Manchester, Liverpool, Detroit ve Pittsburgh gibi şehirler fabrikalarıyla sanayi ve üretimin gücünü temsil etti.  20. yüzyılın ikinci yarısında ise küresel sermayeye yön veren New York, Londra gibi şehirler finansal güç olarak ön plana çıktılar. 21. yüzyılda ise Seattle, San Francisco, Dublin ve Seul gibi şehirler teknolojili odaklı büyümenin merkez üssü oldular. 

Günümüzde ise şehirlerin gelişmişlik düzeyleri için sadece yollar ya da fabrikaların olması tek başına yeterli olmuyor. Artık şehirlerin; yaşam maliyetinden çevre kirliliğine, güvenlikten ulaşıma kadar birçok alanda şehir sakinlerinin hayatını iyileştiren ve sürdürülebilir bir gelecek inşa eden çok boyutlu çözümler üretmesi gerekiyor ki o şehir güçlü ve gelişmiş olarak nitelendirilebilsin. 

İşte tam da bu noktada akıllı şehirler devreye giriyor. Dijital teknolojilerin şehir yaşamına entegre edilmesi; altyapıdan enerjiye, ulaşımdan atık yönetimine kadar pek çok alanda etkinlik ve yenilik sağlıyor. Nesnelerin interneti, yapay zekâ, sensör teknolojileri gibi bilgi ve iletişim teknolojileri, şehir sakinlerinin günlük yaşamını kolaylaştırırken çevreyi de koruyor. Toplu taşımada gerçek zamanlı bilgi sunan sistemlerden doluluk oranını algılayan çöp konteynerlerine kadar bu teknolojiler artık yalnızca bilim kurgu dünyasına ait değil, gündelik yaşamın bir parçası haline geliyor.

Zürih’ten Singapur’a: Küresel Şehirlerden Örnekler

Dünyanın önde gelen şehirleri, akıllı teknolojilerle geleceğe öncülük ediyor. Barselona’nın akıllı sokak lambaları yalnızca yeni LED teknolojisiyle enerji tasarrufu sağlamakla kalmıyor; aynı zamanda yayaların olmadığı zamanlarda ışığı otomatik olarak kısarak %30 enerji tasarrufu sağlıyor. Bu sayede şehir, her yıl 37 milyon doların üzerinde enerji tasarrufu sağlıyor.   Ayrıca Barselona şehrinde sensör teknolojisiyle atık yönetiminde de akıllı uygulamalar kullanılıyor. Çöp konteynerleri %80’den fazla dolduğunda ilgili birimlere otomatik sinyal gönderilerek atıkların toplanması sağlanıyor.  Edinburgh şehri de çeşitli ortak alanlara ve çöp kutularına yaklaşık 11.000 sensör yerleştirerek aynı şekilde atık yönetimine önem veren şehirlerden biri olarak karşımıza çıkıyor. 

İsviçre’nin en büyük ve zengin şehirlerinden birisi olan Zürih, IMD Akıllı Şehirler Endeksi’nin zirvesinde yer alıyor. Peki Zürih diğer küresel şehirlerden neyi farklı yapıyor? İsviçre’nin bir şehri olmasının gelişmiş yönetim sistemlerinin avantajı var elbet. Daha somut örneklere bakacak olursak, öncelikle teknolojiyi şehir yönetimine etkili bir şekilde entegre etmiş durumda. Şehrin planlanmasında dijital ikiz teknolojisi  kullanılıyor. Bu dijital ikiz yöntemi sayesinde, fiziksel bir nesnenin veya sürecin dijital bir kopyası oluşturulup gerçek durumlar ve sonuçlar simüle edilerek daha iyi kararlar alınması sağlanıyor.  New York, Şanghay ve Helsinki gibi şehirler de bu teknolojiyi kullanarak binaların gölge etkilerinden enerji tüketimine kadar pek çok faktörü değerlendirip planlamalarını gerçekleştiriyor.  Ayrıca bu şehirler karbon ayak izini azaltmak için toplu taşıma sistemlerine ve elektrikli araç altyapısına önem veriyor. Bunun yanı sıra, şehir sakinlerinden ve altyapıdan toplanan verilerle kamu hizmetleri iyileştirilerek yüksek yaşam kalitesi hedefleniyor. 

Londra, metro istasyonlarında peron ayırıcı kapı sistemleri ve makine öğrenimi algoritmalarıyla raylardaki sorunları önceden tespit ediyor. Bu sistem, yolcuları tren raylarından ayırarak güvenliği sağlamanın yanı sıra hava kalitesi kontrolü ve istasyon enerji tüketiminin optimizasyonu gibi birçok veri sağlıyor.  Benzer sistemler New York, Singapur, Tokyo, Pekin, Berlin gibi küresel şehirlerde de kullanılıyor. Bu sayede ulaşımda aksama olmadan bakım yapılarak hizmet kalitesi iyileştiriliyor. Ayrıca Singapur’da metro ulaşımında kapıların kapanma süresinin ekranda gösterilmesiyle yolcuların güvenli bir şekilde vagona binmesini kolaylaştıracak akıllı çözümler uygulanıyor. Norveç’te ise yerden ısıtmalı kaldırımlar sayesinde kışın oluşabilecek buzlanmanın önüne geçiliyor. Buna benzer, şehirlerin yaşam kalitesini iyileştiren pek çok akıllı uygulama örneği vermek mümkün. Peki, İstanbul akıllı uygulamalar konusunda ne durumda?

İstanbul’da Akıllı Şehir Uygulamaları: Geleceğe Yönelik Adımlar

Roma, Bizans ve Osmanlı imparatorluklarına başkentlik yapmış olan İstanbul, tarih boyunca kara ve deniz bağlantılarıyla önemli küresel şehirlerden biri oldu. Ancak modern dünyada rekabet edebilirliğini koruyabilmek için teknolojiyle daha barışık bir geleceği benimsemesi gerekiyor. İstanbul, 2024 yılında 142 şehirde vatandaşlarla anket yapılarak oluşturulan IMD’nin Akıllı Şehir Endeksi^[i] sıralamasında 110. sırada yer alıyor.  Bu durum, İstanbul’un sürdürülebilir bir şehir olabilmesi için daha etkili planlama yapmasının ve politikalar uygulamasının gerekliliğini gösteriyor.

İstanbul’daki akıllı otopark sistemleri sayesinde yoğun nüfusun getirdiği ulaşım problemlerine yönelik projeler dikkat çekiyor. Dijital ödeme sistemleri, boş park yerlerini gösteren uygulamalar ve toplu taşıma destekli navigasyon hizmeti, şehir hayatını kolaylaştırmak için atılmış önemli adımlardan bazılarıdır. Ayrıca şehirdeki enerji tüketimini azaltmak için bazı bölgelerde akıllı enerji sayaçları ve yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı teşvik ediliyor. Ancak yoğun nüfus nedeniyle bu çözümlerin uygulanmasında zorluklarla karşılaşılabiliyor. İstanbul’da şehir sorunlarını daha etkili ve sürdürülebilir bir şekilde çözebilmek için bu projelerin artırılması gerekliliği ön plana çıkıyor.

İstanbul’da dijital ikiz teknolojisi bazı bölgelerde olası afet yönetiminde ve metro inşası gibi alanlarda yaygın olmasa da kullanılıyor. Şehir planlamalarının daha etkin yapılarak yaşam kalitesinin artırılması için İstanbul’da başta trafik, atık ve enerji yönetimi olmak üzere akıllı proje ve uygulamalara daha fazla ağırlık verilmesi gerekir. 

Kaynak: Smart City Observatory (SCO)

Şehir Yaşamında Teknoloji: Akıllı Çözümlerle Daha İyi Bir Gelecek

Yeni nesil teknolojiler şehirlerin dokusunu yeniden şekillendiriyor. Akıllı şehir uygulamaları, daha sürdürülebilir ve yaşanabilir bir gelecek inşa etme yolunda önemli bir rol oynuyor. Ancak bu dönüşümün başarısı, yalnızca teknolojik altyapının varlığına değil; bu teknolojinin toplum yararı için etkin ve kapsayıcı bir şekilde kullanılmasına bağlı. 

Geleceğin şehirlerinde dijitalleşme yanında çevresel sürdürülebilirlik, yaşam kalitesi gibi faktörlerin de ön planda olduğu bir model benimseniyor.  Akıllı şehirler, belediyeler ile birlikte özel sektörün, akademinin ve şehir sakinlerinin ortak katkısıyla gerçek anlamda başarıya ulaşabilir. 

Yoğun nüfuslu şehirlerin ihtiyaçlarını karşılamak her ne kadar zor olsa da bu zorluklar aynı zamanda yenilik için güçlü bir teşvik yaratıyor. Enerji, finans ve ulaşım gibi kritik alanlarda yapılacak inovasyonlar, şehirlerin küresel rekabet gücünü artırırken şehir sakinlerine daha kaliteli bir yaşam sunulmasını sağlayabilir. Akıllı şehir vizyonunun tam ve kapsayıcı bir şekilde hayata geçmesi, teknolojinin uygulanması yanında yaşam kalitesi bileşenlerinin de bir arada düşünülmesiyle mümkün olabilir. Bu dengeyi kurabilen şehirler, geleceğin kazananları olacaktır.